مداح و مداحی

1) مجلس خوانی

همانطور که در مقدمه این بخش ذکر شد مجلس خوانی دو گونه است.
الف: مداحی شاعرانه
بعد از اینکه مداح موضوع مداحی را انتخاب کرده که در چه موضوع یا محوری مدح و مرثیه یا شعر و سخنی اجرا کند به مرحله اجرا، می رسد. مداحی شاعرانه از اول با شعراست و موضوعات مهم و جالب و ادبی مورد توجه قرار می گیرد. و اجرای شعر با شواهد داستان و صحنه سازی و معنی کردن و مثال آوردن، تفسیر آمیخته با هنرها و شاهکارها و مضامین و زیبایی های ادبی بوده و موضوعات در ادبیات شعر گاهی در هر مصراع پراکنده و مختلف است. به انتخاب بیان، تفهیم، حسن سلیقه بسیار دیده و شنیده ایم. که مداحی با بیان جذاب یک موضوع و شعر و مضمون حساس و آتشین داشته ولی به علت عدم جذابیت بیان نتوانسته است تاثیر بگذارد. و لذا به همین علت مضمون را هم ضایع ساخته است.
ب: مداحی عالمانه
در اینگونه مداحی شروع مجلس بیشتر با استفاده از دعا، زیارت، خطبه، یا اشعار عربی یا روایات ولایی یا احادیث متناسب موضوع آغاز می شود. در این بخش از روایات جذاب استفاده می شود وقتی به روضه می رسیم. حالات و عواطف و احساسات به حد شورانگیز می رسد. در مداحی عالمانه بیان و تاثیر و انتخاب زیبایی های گفتاری بیشتر پیرامون محورهای علمی، تاریخی، روایی و اخباری بوده و رساندن معارف و پیام و درس مکتبی در نظر مداح است که با زبان شعر و مرثیه بیان می شود. در مرثیه بیشتر از مقاتل عربی هستند استفاده می شود.
مضامین باید بر گرفته از روایات، احادیث، اخبار تاریخی باشد. در مداحی شاعرانه مداح راحتر و آزاداتر است ولی در مداحی عالمانه مداح باید در احادیث و اخبار و روایات کم و زیاد یا غلو نکند. از معصومین (علیهم السلام) سخنی بدون مدرک و شبهه ناک نقل نکند و قدرت استنباط داشته باشد.
در مداحی شاعرانه اگر مداح مطالعه و سرمایه معلوماتی در مقاتل نداشته باشد با توضیح شعر مرثیه می تواند مجلس داری نماید. اما در مداحی عالمانه گفته ها عمیق تر و تحقیقی و کامل تر بیان شده و از حدی که در شعر به آن اشاره شده فراتر می رود. وقتی سخن به این جایگاه می رسد باید بگوئیم که مداحی یک مکتب است که معرفی آن هنر و هنرمند می خواهد.

2) فن بین المجلس خوانی

همانطور که از عنوان بحث مشخص می شود در این قسمت مداح خود آغاز کننده نیست. بلکه بین مجلس از مداح یا سخنران مجلس را تحویل می گیرد. و چند درجه دارد.
الف) بلافاصله بعد از واعظ اگر مجلس گرم و آماده است و سخنران روضه خوان و مرثیه خوان قهار باشد دیگر نیاز به مقدمه چینی نیست و باید در همان حال مجلس را اداره کند.
ب) در بین دعا یا زیارت با ترجمه قسمتی از آن شعر یا روضه مناسب آن را انتخاب کرده که با شور و حال خاص خوانده می شود.
ج) بعد از مداح دیگری مجلس را تحویل گرفته به همان شکل بند الف باید ادامه دهد. اگر واعظ یا مداح قبلی مجلس را به حد اوج شور و حال نرسانده اند در اینجا اگر مداح می تواند با فرود آمدن مجلس را گرمی بخشد مقدمه چینی آن هم با شعر خوب مانعی ندارد.
د) بعد از مداحی مجلس را تحویل میگیریم که وارد نوحه شده ما در اینجا باید واحد را شروع کنیم یا اگر نوحه به همان سبک داریم. یک یا دو بند و سپس واحد را ادامه دهیم.
ه) مداح قبل واحد را شروع می کند مداح بعد باید به همان سبک واحد بخواند که البته در این خصوص در ردیف خودی بیشتر بحث خواهیم کرد.
و) مداح قبل تمام مجلس را خود اداره می کند یعنی شروع، مرثیه، زمینه، نوحه، واحد و شور. سپس مداح بعد وارد می شود اینجا باید بسیار کوتاه در سه تا پنج دقیقه در شور و حال و اشعار طوفانی مجلس را ادامه و سریع به دعا ختم شود. چون معمولاً بعد از روضه و سینه زنی و شور کمتر افراد به روضه پایان مجلس توجه دارند البته این در همه مجالس یکسان نمی باشد. برخی از مجالس مثل بازار هیئت های قدیمی بیشتر به روضه آخر مجلس علاقه دارند.
تذکر 1: بندهای مذکور در مجالس مدح هم کارائی دارد. و عزیزان باید در مولودی خوانی هم این قواعد را سر لوحه قرار دهند.
تذکر 2: مداحان کار کشته در هر که مجلس را به آنها تحویل دهیم با خواندن چند بیت یا با سخنی یا شوری مجلس را به دلخواه به اوج یا فرود می آورد. که این کار هر کسی نیست.

بقیه در ادامه ی مطلب